erfgoed en duurzame energie

Laat ik eventjes denken in het openbaar. Hopelijk denk je mee. Het gaat over duurzaamheid en energie en erfgoed. Er gaat enorm gekort worden op subsidies voor cultuur, waaronder cultureel erfgoed. Dat weten we en het zal vast ergens goed voor zijn. Hoe slecht is dit nieuws? Is bezuinigen juist goed voor de creativiteit en het ondernemerschap? Of is de omgekeerde redenering waar: we hebben onze (huidige) culturele diversiteit en kwaliteit, een rijkdom van jewelste, niet te danken aan het uitblijven van subsidies… En dan de energie.
We hebben nog meer impulsen nodig voor alternatieve opwekking van energie. Naast subsidie wellicht ook een andere manier van denken. Nu probeer ik al jaren op energieke wijze een combinatie te maken van erfgoed, media, innovatie en duurzaamheid, maar ik kan niet aantonen dat het sindsdien veel beter gaat. Helaas. Mijn invloed is beperkt en mijn aanpak wellicht ook.

Maxime Verhagen, onze Minister van Economische Zaken Landbouw en Innovatie daarentegen, laat middels een ingezonden brief in het Financiële Dagblad weten dat de subsidie voor de stimulering van duurzame energie via de SDE+ regeling dit jaar meer rendement gaat opleveren op gebied van opwekking van hernieuwbare energie. Dat is althans de verwachting. Overigens klinkt hernieuwbare energie een beetje vreemd. De energie is immers niet hernieuwbaar, maar wel de bronnen voor de opwekking of dan toch de afvalproducten, nietwaar?

Daarmee hoopt de minister dat we in 2020 van onze energieproductie 14 procent uit hernieuwbare bronnen kunnen halen. Nu is dat nog 4 procent. Dat zou betekenen dat we in pakweg 2070, vijftig jaar later, van 14 naar ca. 100% uit hernieuwbare bronnen gerealiseerd moeten hebben. Nu hopen we zo’n 10% per 10 jaar te realiseren, dat zou dan naar zo’n 17% toe moeten. Betekent dat we nog sneller moeten innoveren.

Intussen zitten we met veel erfgoed en andere waardevolle zaken, waaronder landschappen, natuurgebieden, kastelen, monumenten, stads- en dorpsgezichten die allemaal onderhouden moeten worden. Gebiedsontwikkeling is daarom een steeds ingewikkelder materie; vooral als de financiële ondersteuning almaar meer in het geding gaat komen. Ik vroeg me daarom af in hoeverre het mogelijk is om erfgoed in te zetten als hernieuwbare ‘bron’ voor opwekking van ‘groene’ energie. Kunnen oude molens (beter) behouden blijven als ze een bijdrage leveren aan energieopwekking? Is het een bezwaar als het dak van bijvoorbeeld paleis Soestdijk wordt gebruikt voor opwekking van zonne-energie? Bij Energieneutraalmonument.nl word, zoals de naam doet vermoeden, al wel e.e.a. toegelicht over energieneutraliteit. Ook aan energieopwekking wordt aandacht besteed, maar de desbetreffende pagina meldt aan het eind wel: “Een optie zou de mogelijkheid zijn om vanuit de filosofie van decentrale energieopwekking, met een WKK installatie energie op te wekken voor de buurt. Meerdere panden zouden dan zonnecellen plaatsen, onderling energie uitwisselen met de WKK als buffer. Dit is voorlopig nog niet aan de orde, maar qua energieverbruik zou dit een nog betere optie zijn.” Stel je voor dat een plaatselijk monument juist wel energie voor de omgeving kan opwekken, dat zou de houdbaarheid van dit monument flink verhogen. En denk bij houdbaarheid dan aan zowel onderhoud als draagvlak en betrokkenheid.

De website van de Gemeente Utrecht vermeldt: “Een zonnecollector/zonnepaneel op een plat dak is vergunningvrij wanneer die voldoet aan de criteria op de tekening hieronder. Bij een monument of beschermd stadsgezicht moet u altijd een omgevingsvergunning aanvragen.”

Misschien loopt Natuurmonumenten al wel voorop als het gaat om hernieuwbare bronnen voor energie. Ik weet niet in hoeverre er al zo gewerkt wordt. Maar ik weet wel dat het plaatsen van zonnepanelen op daken van monumenten nauwelijks wordt gedaan. De Gemeente Rheden vormt daarop een uitzondering: “Een zonnepaneel plaatsen op een monumentaal pand in een van de dorpen in Rheden wordt binnenkort mogelijk. Het gemeentebestuur van Rheden zegt hiermee vooruit te lopen op landelijk beleid dat in aantocht is. Voorwaarde is wel dat de panelen niet vanaf de straat zichtbaar zijn. Ook moeten ze zodanig worden geplaatst dat ze kunnen worden verwijderd, zonder dat het monument daarbij schade oploopt.” Dat lijkt goed nieuws, maar is er nog meer te bedenken, innovatiever misschien?

Kan een museum met meer dan 50.000 bezoekers per jaar (eigen) energie opwekken door een entree met traptreden als energie opwekking te gebruiken; gesteld dat je het principe van de knijpkat kun gebruien in traptreden? Stel dat we bij gebiedsontwikkeling, naast de groene, blauwe en rode gebieden, ook denken in gele gebieden. Dan zouden de gele gebieden voorbestemd zijn om energie op te wekken (biomassa, windmolens op land, zonne-energie) en samen met de rode geieden de financier kunnen zijn van de blauwe (water) en groene (landbouw, natuur en recreatie) gebieden. Mijn vraag is dus eigenlijk welke rol het erfgoed in deze gebieden en in de duurzame opwekking van energie kan betekenen. En dan hoop ik op innovatief, maar ook op taboe doorbrekend denken. Wie denkt er met me mee?