kringlooptuinieren

Waar was ik gebleven? Volgens mij bij de aankondiging van een studie (master kunsteducatie). Of nee, dat ik zo worstelde met de ‘meesterproef’. Nou, de studie is inmiddels goed gelukt. Mijn voornemen om vaker te bloggen, dat nog ouder is dan het voornemen te gaan studeren, kan ik wel als mislukt beschouwen. Toch is het nooit te laat om een voornemen, desnoods in aangepaste vorm, ten uitvoer te brengen. Nu wil ik het bijvoorbeeld graag hebben over kringlooptuinieren. Ik neem even de tijd om uit te leggen waarom.

erfgoed en bewaren
Toen ik ruim zeven jaar geleden de knoop definitief doorhakte en als zzp-er verder ging, dacht ik deels in de erfgoed sector (m.n. musea) actief te worden en me tevens met duurzaamheid, C2C, ecologie, energie-transitie en dergelijke bezig te houden. Die gebieden hebben soms met elkaar te maken, maar in mijn werk ontmoeten ze elkaar zelden. Hoewel ik vaak met crossovers bezig ben, is dat eerder tussen diverse ideeën, verschillende erfgoedinstellingen, tussen digitale media en analoge benaderingswijzen, tussen musea en heel andere bedrijfstakken. Eerder dan tussen musea en duurzaamheid, in de zin van duurzaam bouwen, beperken van afvalstromen en hergebruik of energiebesparing. Misschien omdat daar vaak logistieke planning en specifieke technische kennis bij te pas komen, waar ik eerder de mentale kant van de zaak benader, mogelijkheden verken nog voor ze op praktische uitvoerbaarheid getest moeten worden.

compost en collecties
Na zeven jaar kan ik wel concluderen dat ik voor bijna 100% met musea bezig ben. Dat varieert van collecties tot identiteit, educatie, participatie en (digitale) communicatie. Alles wat met ‘eco’, duurzame energie of kringlopen te maken heeft, doe ik thuis. Door erover te lezen of door in mijn eigen tuin zoveel mogelijk ‘kringlooptuinieren‘ (circular gardening) toe te passen. Dat wil zeggen dat ik bijvoorbeeld het overschot van onze maaltijden niet in de gft container gooi, maar zoveel mogelijk aan mijn 3 kippen voer.
Dat is trouwens wel een speciaal ras kippen, marans. Niet omdat ik speciale rassen verzamel hoor; ze werden mij aangeboden. Zo komen overigens ook veel musea aan hun collecties. Gaandeweg ben ik telkens meer fruitbomen en -struiken gaan planten. En dan zoek ik bewust naar een appelsoort die niet vaak voorkomt, of een framboos met een curieuze naam. Maar dit terzijde.
Tegenwoordig hou ik bij het eten kopen en koken steeds meer rekening met wat de kippen dan straks te eten krijgen. Dat is goed voor de kippen en wij krijgen lekkere eitjes. De bodem in de kippenren ververs ik om de zoveel tijd. Dat gaat als verrijkte grond bij de planten. Net als de mest uit het nachthok, die bij de rozen, frambozen en Japanse wijnbessen gaat. Daardoor hebben we meer fruit (denk ik). Het overschot daarvan gaat weer gecomposteerd de tuin in. Net als veel blad en snoei-afval. Daardoor houdt de zandige bodem meer vocht vast en hoef ik minder te sproeien.
Tenminste, dat gebeurt in het optimale geval. Ik kom er nu achter dat mijn tuin iets te klein is om een volwaardige kringloop op gang te brengen (ik heb bijvoorbeeld geen plek voor een moestuin). Ruimte om meer verschillende soorten fruitbomen te planten heb ik evenmin. De tuin is dus te klein voor een uitgebreide en gedifferentieerde collectie…

analogie
Er wordt teveel op de korte termijn gedacht. Iedereen zegt dat. En iedereen doet dat. Denken in kringlopen, vraagt om vooruit denken, om uitstellen van effect, om geduld en investeren in de toekomst. Een goed functionerende kringloop tuin heb je pas na verloop van jaren. Dan heb je in de tussentijd veel geleerd en ook verschillende tegenslagen moeten overwinnen. Je oefent geduld, bekwaamt je in observaties en de natuur doet de rest. Dat is een zeer rooskleurige voorstelling van zaken. Toch werkt het wel zo in en kringloop tuin.

Dat geldt eveneens voor organisaties. Wanneer je snel rendement wilt hebben, pleeg je doorgaans een vorm van roofbouw. Dat kan zolang de grondstoffen (ook human resources) volop en betrekkelijk goedkoop voorradig blijven. Als de tussentijdse droogte, schaarste en ‘ziektes’ met bestrijdingsmiddelen bedwongen kunnen worden. Bij dat laatste kun je denken aan bonussen, outsourcen, reorganisaties of al de dingen waar HR managers veel meer verstand van hebben dan ik. Maar we komen er eindelijk achter dat er kunstmest niet per se nodig is om de bodem vruchtbaarder te maken. Versterk de eigen kracht van de basis van de organisatie door de ‘bodem’ te stimuleren; dat wat de mensen in de organisatie, fascineert, motiveert en bindt. Veranderen, groeien en bestendigen doe je van binnenuit de organisatie.

Kringloop tuinieren in je organisatie betekent meer oog hebben voor relaties, afhankelijkheden en koersen op de lange termijn. In een kringloop tuin kijk je welke planten op welke plek goed gedijen. Je neemt de tijd om dat uit te vinden, je helpt de planten om hogerop te komen en je bestrijdt ziektes op natuurlijke wijze; dus geen Roundup tegen onkruid. opdat er bijen blijven die de fruitbomen kunnen bevruchten. Je gebruikt de waardevolle zaken uit de tuin om daar de grond te verbeteren.

Maar het is, naast een verstandig beheer van bronnen, naast beperken van ziekteverzuim en naast zaken als talentmanagement, ook vooral uitstel van rendement en investeren in de toekomst, die van de organisatie een soort kringlooptuin maken.
Voor veel musea betekent dit wellicht een herbezinning op wat nu werkelijk van waarde is binnen de organisatie, hoe de onderlinge afhankelijkheden (bij personeel en taken) georganiseerd worden en hoe er op lange termijn geïnvesteerd gaat worden in relaties, zowel intern als met alle stakeholders en geïnteresseerden buiten het museum.