politikipedia als democratisch beginsel

Toen ik met dit weblog begon, half januari 2006, rook ik mijn kans. Een eigen podium voor al mijn ideeën. Meteen daarna bedacht ik dat het niet over ‘al mijn ideeën’ maar over een onderwerp moest gaan waar een lezer wat mee geeft en waar ik wat van weet en meer van te weten wil komen. Ik koos daarom voor crossmedia. Mijn vakgebied tenslotte en daar wilde ik nog veel gespecialiseerder in worden.
Om mijn hang naar Big Ideas te blijven voeden, besloot ik aan het weblog een categorie LAB toe te voegen. Het eerst idee daarop was de politikipedia. Verder bleef het LAB verbazingwekkend leeg. Ik heb besloten geen diepgravend onderzoek te doen naar de oorzaken van die leegte. Voor navelstaren ben ik niet lenig genoeg en ik buig niet graag, zelfs niet voor mezelf.

Hieronder plaats ik nog eens het bericht over de politikipedia, in aangepaste vorm. Het is bedoeld als aanzet voor een nieuw gereedschap voor de democratie, de sociaal-democratie wel te verstaan. Ik doe dat vanwege de aankomende verkiezingen én omdat onlangs Citizendium gelanceerd is door een van de grondleggers van de Wikipedia, waarop de politikipedia gebaseerd is. Misschien is Citizendium een nog betere basis voor democratie, vanwege het feit dat de redactie door deskundigen erin vervlochten is. En wat is democratie zonder volksvertegenwoordigers (als die tenminste deskundig zijn)?

denkkracht van een netwerk
Stel je voor dat je de infrastructuur en denkkracht van een computernetwerk (lees: internet) zou kunnen bewerkstelligen onder de politieke betrokkenheid van mensen. Met politieke betrokkenheid bedoel ik dan dat mensen zich vanuit zowel persoonlijk als gemeenschappelijk belang actief interesseren voor de samenleving waarin ze zich bevinden. En die samenleving is als de schillen van een ui: naar binnen toe is het hemd steeds nader. Overigens, als er uit een ui een plant gaat groeien, is dat vanuit de kern.
Stel je voor dat je in een samenleving een netwerk kunt opzetten waarin de afzonderlijke denkkracht van mensen in in ieders unieke configuratie kan samenwerken tot een soort “wereld wijs web”. Wat een Grote Ideeën, wat een innovatief vermogen, wat een denkkracht moet daar vanuit gaan! Dat is pas democratie: iedereen denkt mee, ieder kan zowel aan eigen als aan gemeenschappelijk belang denken en toch komt er spoedig een definitief oordeel uit! Hoe dat moet? Ik dacht aan de Wikipedia.

van particulier naar openbaar
Ooit bedacht ik dat je als stemgerechtigde niet alleen een voorkeurstem zou mogen uitbrengen, maar ook een afkeerstem. Dit zou dan in een nader te bepalen verhouding tot elkaar moeten staan v.w.b. zwaarwegendheid. Daar zitten vooral haken en ogen aan. De logistieke ramp valt mee nu iedereen elektronisch kan stemmen. Maar vergt het een grondwetsherziening? Dat zou dan een struikelblok zijn, maar niet onneembaar. Ik heb het echter laten rusten. Van mensen als destijds Janmaat en later Fortuyn of Wilders hebben we als democratie niet al te veel last. Ook al verzieken ze elk debat met populistische prietpraat, ook al is dat potverteren op het vertrouwen in de samenleving door vooral de angst onder mensen aan te lijnen en vervolgens te dresseren. De meeste mensen zijn gelukkig erg verstandig. Geen afkeerstem dus, maar nu een politikipedia.

Groenlinks of SP, zouden die er wat in zien? Moet het geen grotere partij zijn, zoals de PvdA? Nee, die zijn conservatief geworden. In ieder geval niet het CDA! Er zijn grenzen.
Ach wat, dacht ik, iedereen lacht me uit om mijn politikipedia. Waarom moet ik zonodig een private mening openbaar maken? Eenvoudig, omdat het inherrent is aan het idee: persoonklijke betrokkenheid om een groter doel te dienen.

plan B: politikipedia
Als uitvoerbare gedachtenoefening: een vernieuwend concept voor een politieke partij, die zich de taak aanmeet om goed, helder en inventief in de volle breedte na te denken. Dus niet a priori vanuit een ideologie, niet vanuit een verkiezingsprogramma (al zou dit initiatief daar uiteindelijk wel in opgenomen moeten worden), niet slechts vanuit dialektiek en discussie, maar vanuit andere denkmethoden. Denkmethoden en democratische media waar een samenleving mee verder komt, veel verder.
Wel vanuit volksvertegenwoordiging, want bij een Groot Idee hoort ook het in kaart brengen van alle belangen, van emoties, van negativisme, van optimisme, van feiten, van kunst (DaDa tot hyperrealisme), van humor. Het geheel van de bevolking is dan meer dan de optelsom der individuen.

De democratie die zo´n partij nastreeft zou moeten werken zoals de Wikipedia tot stand komt. Dus niet slechts vanuit een kennis instituut, maar tevens vanuit betrokkenheid en de kennis die gefragmenteerd aanwezig is, bij mijn buurman, bij een aannemer, bij een hoogleraar, bij een middelbare scholier, bij een duurzaam werkende fruitteler. Een wiki werkt niet volgens één vooroordeel, hoogstens via een diversiteit aan vooroordelen. Een wiki zorgt voor een gedeelde mening die in feitelijke juistheid niet onderdoet voor een gerenommeerde encyclopedie. Een wiki is een document dat opgesteld is door eenieder die zich erbij betrokken voelt. Daarom de politikipedia.
De Betuwelijn, bijvoorbeeld, zou er met behulp van de politikipedia ofwel niet gekomen zijn omdat bij voorbaat werd vastgesteld, bedacht en besloten dat het onrendabel of anderszins ongewenst zou zijn, of omdat er in gezamenlijkheid een beter alternatief voor werd bedacht. Het soort politieke mausolea als de pyramide in het Louvre of andere ‘grand projets’ die afgeleverd worden door staatshoofden en locale bestuurders met grootheidswaan.
Bij de samenstelling van een slotsom over zoiets als de Betuwelijn zouden zelfs al de later uitvoerende partijen betrokken kunnen zijn: maak maar een goed voorstel waarop door iedereen gereageerd kan worden. Niet goed, geen geld weggegooid. Dit even terzijde.

Een politikipedia maakt van een kiezer een betrokken stemgerechtigde die zich actief laat vertegenwoordigen en de eigen mening kan laten horen, die de eigen denkkracht kan laten meewegen in besluitvorming. Daarmee is hij/zij weer onderdeel van de eigen overheid, als inwoner van een “organisatorische entiteit” (lees: maatschappij) en acteert deze inwoner al improviserend op een door hem/haar medebepaald scenario. Vanuit eigen kunde (arte) en motivatie, niet vanuit een opgelegde burgerplicht.
Bij de basis van wikipedia voeg ik dan de Commedia dell’arte, het theater. Want kennis mag dan macht zijn, maar macht is niet omgekeerd kennis, eerder is het theater. De bedoeling is dat die macht (weer) meer bij de gebruiker, en dat is de consument, komt te liggen.

Een komedie is niet alleen vrolijk. In een komedie figureren ook schurken en roddelaars, bemoeizieken en bedriegers. Anders dan een tragedie benadrukt een komedie echter de lachwekkende kant van de zaak. De bevrijdende lach, de lach van opluchting, een lach van optimisme. Ik wil allerminst beweren dat de tragedie gemist zou kunnen worden of onder zou doen voor de komedie. In dit geval kies ik echter voor de “happy view”, de komische blik en het positieve denken. Vandaar de insteek van de commedia dell’arte. Maar dat moge inmiddels duidelijk zijn.
De partij zou zich verder ten doel kunnen stellen om dit denken, denkkracht en denkmethoden, in het Nederlandse onderwijs in te voeren. Daarmee wordt innovatie, onderscheidingsvermogen en betrokkenheid aan de basis bewerkstelligd.

Een voorstel als gedachtenoefening is om het groeiende energieprobleem niet op te lossen met een discussie tussen wel of geen kernenergie danwel ‘groene’ energie, maar vanuit de gebruikers; decentrale energieopwekking. Dat gebruikers zelf stroom produceren en hun overschot naar de centrale doorsluizen, is allang bedacht en uitgevoerd (en stopgezet). Volgens mij omdat het om incidentele gebruikers gaat, waarbij de infrastructuur niet wezenlijk is veranderd. Het uitgangspunt blijft m.i. overeind. Vrijwel elke gebruiker kan zelf stroom opwekken en er is dikwijls overschot. Een beetje zoals ook P2P televisie moet gaan werken, zoals het verkrijgbaar maken van diverse bestanden op internet via bittorent technolgie werkt. Zo maakt de aangepaste technologie voor energievoorziening zichzelf meteen ook betaalbaar. Kort gezegd: niet slechts investeren in nieuwe grote centrales, maar tevens in een innovatieve infrastructuur om de gebruikers mee te laten produceren en een technologie om de overschotten tijdelijk op te slaan. Voorwaar een LongTail gedachte!

De naam Citizendium (hoewel het doet denken aan tandpasta) geeft aan dat er gemikt wordt op een samenwerkende groep burgers. Zo is het ook met de politikipedia. Weg met het (dure, omslachtige) referendum, steek je energie in de politikipedia.